نهاد شورای نگهبان از عالی ترین ثمرات انقلاب اسلامی است و در سایه این نهاد جمهوریت و اسلامیت نظام جمهوری اسلامی قوام و استحکام می یابد.

این نهاد مقدس 29 سال پیش در چنین روزهائی تشکیل شد؛ بدین ترتیب که حضرت امام خمینی(ره) در اول اسفندماه 1358 شش عضو فقیه این شورا را منصوب فرمودند. سپس نمایندگان اولین دوره مجلس شورای اسلامی در نخستین جلسات خود در روزهای پایانی تیر ماه 1359، اعضای حقوقدان شورا را تعیین کردند و شورای نگهبان رسما در تاریخ 26 تیرماه 1359 تاسیس شد. آنچه در ادامه می آید گلچینی از بیانات و رهنمودهای حضرت امام خمینی(قدس سره الشریف) و مقام معظم رهبری(مدظله العالی) درباره شورای نگهبان است که حول سه محور ارائه می شود.

جایگاه و اهمیت شورای نگهبان
«نهاد شورای نگهبان همیشه مورد تأیید اینجانب است و به هیچ وجه تضعیف نشده و نخواهد شد. این نهاد باید همیشه با بیداری و هوشیاری در خدمت به اسلام و مسلمین کوشا باشد. »[1]

«شورای نگهبان، عماد ملت و دین و مایۀاطمینان و سکینۀقلب مؤمنین است و درحقیقت نبض نظام اسلامی به شمار می رود. وقتی شورای نگهبان مثل همۀدوره های گذشتۀآن قوی و قاطع و دقیق باشد، موجب آرامش کسانی می شود که دلشان برای اسلام می تپد و آرزویشان تحقق اهداف اسلامی و شریعت حقۀنبویه است. و اگر خدای نکرده روزی شورای نگهبان تضعیف بشود - چه تضعیف حیثیتی، و چه تضعیف هویتی و درونی - مطمئناً ضربۀجبران ناپذیری به انقلاب خواهد خورد. این نقطه که نمایشگر صحت و اتقان تصمیم گیری در نظام اسلامی است، تأثیر فوق العاده و تعیین کننده یی در حرکت نظام دارد و جز با اخلاص و استمداد از پروردگار و طلب هدایت از او، هیچ کار نمی شود کرد. » [2]

اهداف و پیامدهای تضعیف شورای نگهبان
«چنانچه مشاهده می شود پس ازانتخابات مرحله اول از دوره دوم مجلس شورای اسلامی، افرادی که نظریه شورای محترم نگهبان در ابطال یا تأیید بعضی حوزه ها موافق میل شان نبوده است دست به شایعه افکنی زده و اعضای محترم شورای نگهبان- ایدهم اللَّه تعالی- را که حافظ مصالح اسلام و مسلمین هستند، تضعیف و یا خدای ناکرده توهین می نمایند و به پخش اعلامیه و خطابه در مطبوعات و محافل دست زده اند غافل از آنکه پیامد چنین اعمال و جوسازی ها آن هم در دوره دوم مجلس و نگذشتن سالی چند از انقلاب چه خواهد بود. امید است چنین اعمال، بی توجه به نتایج ناروا و اسف بار آن باشد. معلوم نیست در صدر مشروطیت در دوره اول بافقهای ناظر به قوانین این نحو عمل شده باشد. در آن زمان به تدریج فقها را از مجلس بیرون راندند و به سر این ملت آن آوردند که دیدیم. من به این آقایان هشدار می دهم که تضعیف و توهین به فقهای شورای نگهبان امری خطرناک برای کشور و اسلام است. . . به شورای نگهبان تذکر می دهم که در کار خود استوار باشید و با قاطعیت و دقت عمل فرمایید و به خدای متعال اتکال کنید. »[3]

«اگر ملاحظه کرده باشید، دشمنان نظام اسلامی هم در تبلیغاتِ خودشان یکی از نقاطی که متصل - شاید در هیچ برهه ای نباشد که این نقطه را فراموش کنند - مورد بمباران تبلیغاتی قرار میدهند، شورای نگهبان است. آنها از وجود این دستگاه مهم و اثرگذار ناراحتند. و ما واقعاً باید تشکر کنیم از آقایان محترم در شورای نگهبان - چه فقهای عظام، چه حقوقدانان محترم - که با اینکه یک تشکیلات بظاهر کوچکی است، لیکن این کار بزرگ را توانستند انجام دهند، با حفظ رعایتهای لازمی که مردم از آنها توقع دارند. مردم توقع دارند شورا آنچه را که انجام میدهد، همراه با استدلال متین از لحاظ تکیه گاهِ قانونی باشد؛ در خود شورا و در عملکرد شورا اتحاد و انسجام وجود داشته باشد؛ شورا در کار خود تأخیر نداشته باشد؛ بوقت و بموقع کارها را انجام دهد. اینها همه بحمداللَّه در این مدت طولانی از مسئولیت شورا تحقق پیدا کرده است. » [4]

«یک دسته. . . به دلیل مخالفت بانظر شورای نگهبان در مورد صلاحیت افراد در مراحل مختلف انتخابات با این نهاد مخالفند، همچنانکه هر محکومی نسبت به حکم قاضی در مورد خود، مخالف است؛ این دسته نیز با استفاده از روشهای گوناگون تبلیغاتی سیاسی و گاهی با اهانت، شورای نگهبان را زیر سؤال می برند؛ که البته اگر این اقدامات با اهانت، همراه شود، مسؤولان مختلف نظام و قوای سه گانه، موظف به جلوگیری از آن هستند. » [5]

شورای نگهبان، نظارت بر انتخابات و صیانت از آرا
«من قبلًا در مورد انتخابات گفتم که همه چیز ما باید روی موازین اسلامی باشد. افرادی که تعیین می شوند باید کسانی باشند که به درد اسلام و جمهوری اسلامی بخورند، و عقیده شان هم این باشد که اسلام خوب است. نه فقط اظهار کنند ولی عقیده نداشته باشند، کما اینکه در اول انقلاب خیلی ها اظهار اسلام می کردند. . . »[6]

«شورای نگهبان بدون ملاحظه از هیچ کس فقط و فقط خدا را در نظر بگیرند. . . سعی کنید مثل مشروطه سستی نشود. الحمدللَّه امروز مثل زمان مشروطه نیست که خوبها در اقلیت بودند بلکه شما در اکثریت هستید و قلیلی هستند که انحراف دارند. »[7]

«این نهاد بر اساس قانون، موظف است از ورود ناخالصیها به ارکان نظام، جلوگیری کند و اگر شورای نگهبان این وظیفه را بر عهده نداشت، یقینا نظام دچار مشکلات فراوان می شد. » [8]

«[نظارت شورای نگهبان] بسیار مهم است. . . کسانی که بناست برای کشور و ملت تصمیم بگیرند - چه در قالب مجلس خبرگان، چه در قالب مجلس شورای اسلامی، چه در قالب رئیس جمهوری - و سرنوشت کشور به دست اینها داده میشود، از صلاحیت لازم برخوردار باشند. نمیشود هر کسی را مسلط بر سرنوشت مردم کرد. » [9]

«اثبات صلاحیت، امضای صلاحیت یا رد صلاحیت، یک وظیفه است. اگر این را از مجموعۀفعالیتهای نظام برداریم، چیزی برای نظام باقی نمی ماند. چطور اجازه بدهند یک آدمی که از لحاظ عقیده، اعتقاد محکمی به مبانی نظام ندارد؛ از لحاظ ممشای عملی، یک انسان سالم و مستقل و دارای روش و اخلاق مستقیمی نیست؛ از لحاظ سیاسی، دلبستگی او به مسائل کشورش و مردم کشورش کمتر از دلبستگی او به مصالح بیگانگان است، فرضاً بیاید در رأس دستگاه اجرائی یا در مسند قانونگذاری قرار بگیرد؟ این کار جایز است؟ نظارت شورای نگهبان در مسائل انتخابات، یکی از مهمترین کارهائی است که انجام می دهد؛ کار بسیار مهمی است، کار بسیار لازمی است. به جوسازی هائی که علیه این کار میشود، ابداً نباید اعتناء کرد. » [10]

«انتخابات به فضل الهی و به حول و قوۀالهی انتخابات سالمی است. من می بینم بعضی ها در انتخاباتی که دو سه ماه دیگر انجام خواهد گرفت، از حالا شروع کرده اند به خدشه کردن. این چه منطقی است؟ این چه فکری است؟ این چه انصافی است؟ این همه انتخابات در طول این سی سال انجام گرفته است - در حدود سی انتخابات - مسئولان وقت در هر دوره ای رسماً متعهد شده اند و صحت انتخابات را تضمین کرده اند، و انتخابات صحیح بوده است؛ چرا بیخود خدشه میکنند، مردم را متزلزل میکنند، تردید ایجاد میکنند؟ که البته در ذهن مردم عزیز ما با این حرفها تردید ایجاد نخواهد شد. »[11]

«در سخنرانی اول فروردین، به دوستان خوبمان در داخل تذکر دادم که حرف دشمن درباره تقلب را تکرار نکنند چرا که بیگانگان درصددند اعتمادی را که نظام با مسئولان و عملکردش در طول سی سال بدست آورده، زیر سؤال ببرند. »[12]

«یکی از دشمنی ها همین است که این پدیدۀباارزشِ تأثیر حضور مردم و نقش آفرینی مردم در ادارۀکشور و مدیریت کشور را در تبلیغات خودشان نفی کنند یا ندیده بگیرند یا انکار کنند. بارها و بارها در اظهارات صریحشان، در اظهارات کنایه آمیزشان، در انتخابات کشورمان خدشه کردند. نه؛ انتخابات کشور ما از انتخابات اکثر این کشورهای مدعی دمکراسی، هم آزادتر است، هم پرشورتر است، هم انگیزۀمردم در این انتخابات بیشتر است. انتخابات پرشور، انتخابات خوب، سالم. دشمن خدشه میکند. از دشمن انتظاری هم جز دشمنی نیست؛ چه انتظاری هست؟ بی توقعی از دوستان است. بی توقعی از کسانی است که جزو این ملتند؛ واقعیات را دارند می بینند؛ می بینند که این انتخابات چگونه سالم و متقن انجام میگیرد، در عین حال، همان حرفی را که دشمن میزند، اینها هم میزنند! من انتظارم این است: کسانی که با ملت ایرانند، جزو ملت ایرانند، توقع دارند ملت ایران به آنها توجه کنند، اینها دیگر علیه ملت ایران حرف نزنند و انتخابات ملت ایران را زیر سؤال نبرند. مرتب تکرار نکنند که آقا این انتخابات سالم نیست؛ انتخابات، انتخابات نیست. چرا دروغ میگویند؟ چرا بی انصافی میکنند؟ چرا خلاف واقع میگویند؟ چرا این همه زحماتی را که این ملت و مسئولین در طول این سالهای متمادی متحمل شدند، ندیده میگیرند؟ چرا؟ چرا ناسپاسی میکنند؟»[13]

پی نوشت:

[1] نامه حضرت امام خمینی(ره) 23 دی 1366- در پاسخ به حضرت آیت الله صافی گلپایگانی دبیر وقت شورای نگهبان. صحیفه امام، ج 20، ص: 458

[2] بیانات مقام معظم رهبری در مراسم بیعت فقها و حقوقدانان شورای نگهبان. 21/3/1368

[3] پیام حضرت امام خمینی(ره) 25 اردیبهشت 1363- خطاب به ملت ایران درباره جایگاه رفیع شورای نگهبان. صحیفه امام، ج 18، ص: 432 و 433

[4]بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای نگهبان و مسئولین بخشهای نظارتی 20/4/1386

[5] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای نگهبان ۱۳۷۹/۰۴/۲۸

[6] بیانات حضرت امام خمینی(ره) 20 آذر 1362- در جمع اعضای شورای نگهبان. صحیفه امام، ج 18، ص: 244

[7] بیانات حضرت امام خمینی(ره)20 آذر 1362- در جمع اعضای شورای نگهبان. صحیفه امام، ج 18، ص: 243 و 244

[8] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای نگهبان ۱۳۷۹/۰۴/۲۸

[9] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای نگهبان و مسئولین بخشهای نظارتی 20/4/1386

[10] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار اعضای شورای نگهبان و مسئولین بخشهای نظارتی 20/4/1386

[11] بیانات مقام معظم رهبری در جمع زائران حرم رضوی. 1/1/ 1388

[12] بیانات مقام معظم رهبری در خطبه های نماز جمعه 29/3/1388

[13] بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از معلمان، پرستاران و کارگران. 9/2/1388