استادراهنما: حجت الاسلام و المسلمین حبیب الله شعبانی

استادمشاور: حجت الاسلام و المسلمین احد حسيني

محقق: ساراقوی (9/8/96)

چکیده

اباحه سفر ، شرط تحقق  احکام فقهی مسافر است. به طوری  که اگر سفر مباح نباشدـ یعنی حرام ومعصیت باشد ـ حکم نماز وروزه مسافر ، همانند حکم نماز وروزه در وطن است. ملاک در تشخیص سفر حرام ،حرام بودن نفس سفر یا غایت سفر می باشد نه این که در سفر افعال حرامی مانند غیبت ودروغ و... انجام شود وسفر مقارن وهمراه با آن محرمات گردد . البته در بعضی مثالها مانند استفاده از مرکب غصبی یا عبور از زمین غصبی ، در تحقق سفر حرام یا مقارنات حرام در سفر ، بین فقها اختلاف نظروجود دارد. برای هردوقسم سفرحرام ، مصادیق زیادی در کتب فقهی علما ذکرشده است که بعضی ازآنها مستند روایی دارند وبرخی دیگر، با استناد به ضابطه وملاکی که در برخی ازروایات به آنها اشاره شده است هم چون : « لیس به مسیر حق » ، «فی معصیت الله » «رَسُولٌ لِمَن یَعصِی الله» و بر اساس قاعده « العلة تعمم وتخصص» توسط فقهای متاخر به عنوان دیگر مصادیق سفرحرام برشمرده شده اند. یکی از مصادیق سفر حرام ، سفر مستلزم ترک واجب می باشد که در این میان برخی از علما این مورد را به عنوان قسمی از سفر حرام بیان کرده اند وبرخی هم در این مورد قائل به ترخیص شده اند.  مسائل متعددی بر سفر حرام تاثیر گذارند که بررسی آنها در دو گفتار، انجام گرفته است وبه بررسی دوران حرمت بین حرمت واقعی ، ظاهری  و اعتقادی پرداخته شده است و نتیجه آن که ملاک ، حرمت واقعی است نه حرمت قصدی ؛ البته برخی از فقها ، حکم این صورت را منوط به تعیین مبنا در بحث حرمت یا عدم حرمت تجری دانسته اند. ودر عمل بر اساس حکم ظاهری  ، ملاک قرار گرفتن اصول عملیه ، بعید نیست اگرچه در مقام عمل احوط جمع بین قصر واتمام است. در گفتار دوم ، صورتهای سفر حرام را  در هفت مورد ، منحصر شده اند که عبارت اند از : شرطیت اباحه  در ابتدا واستدامه ، عدول از معصیت به طاعت ، طرفین طاعت با تخلل معصیت ، قصد مرکب از طاعت ومعصیت ، بررسی شبهه مصداقیه سفر حرام ، صورت بازگشت از سفر معصیت و بررسی صورتی که طی مسافتی به عنوان تتمه سفر معصیت به شکل استلزامی یا تقارنی وجود دارد. در بیان احکام سفر معصیت ، با بررسی فتاوای فقها مشخص می گردد که در ده مورد  باید نماز، تمام خوانده شود ودر نه مورد نیز،  شکسته خوانده شود . وحکم افطار روزه در سفر حرام، مبتنی بر قاعده «تلازم بین قصر نماز وافطار روزه» می باشد.

کلیدواژه ها: سفر ، حرام ، معصیت ، سفر حرام ، مسافت شرعی.