استادراهنما:حجت الاسلام والمسلمین مهدي اسماعيلي

استادمشاور: سرکارخانم فاطمه قنبري

محقق: حمیده جعفری کفرانی (21/12/93)

چکیده

یکی از واژه­های متداول در متون دینی و عرف مردم  در جوامع دینی ، واژه برکت است . این واژه به همراه مشتقات آن در آیات قرآن وروایات ، کاربرد فراوانی دارد و در قرآن کریم ، بیش از سی مرتبه آمده است . از آنجا که مهم­ترین سند در نظام معرفتی اسلام ، قرآن است ، با نگاهی اجمالی به آیات قرآن مشخّص می­شود که این واژه با بسیاری از مفاهیم کلیدی قرآن مانند: خیر ، نعمت و رحمت ، پیوندی عمیق دارد . این فزونی نشان­دهنده­ی اهمیّت و جایگاه آن در اسلام می­باشد . لذا مفسرین ، با بررسی آیات و روایات مربوطه و تبیین گستره مفهومی این واژه و مصادیق قرآنی آن ، پاسخگوی برخی سطحی­نگری­ها شده­اند که خوشبختی را صرفاً در فراوانی امکانات مادی می­دانند. این مفسران قائلند که ، برکت و بی­برکتی ، چیزی غیر از ثروت و فقر است و از نظر استعمال و کاربرد هرگاه برکت به همراه چیزی به کار رود ، معنای ازدیاد و کثرت به همراه فرخندگی و خجستگی را تداعی می­کند . بر این مبنا و طبق لسان شرع ، می­توان گفت که هر برکتی ، زیاد شدن و افزایش را به دنبال دارد ، ولی هر افزایشی برکت نیست و این چیزی غیر از تصّور عرف است ؛ به گونه­ای که برکت به معنی زیاد شدن است نه زیاد بودن و در مقابل بی­برکتی به معنای کم­دوام بودن است . بنابراین برای بهره­مندی از برکات الهی ، باید ، ضمن هم­سو شدن با مصادیق  قرآنی ، با عوامل و موانع برکت از دیدگاه قرآن و روایات و نظر مفسران آشنا شد؛ در این صورت است که میتوان گفت : ایمان به خدا و یاد او در زندگی به همراه همّت والا ، بهترین راه رسیدن به خیر و فزونی و برکت می­باشد . در مقابل اعراض و رویگردانی از یاد خدا و دلبستگی به دنیا که زمینه­ساز گناهان و مفاسد اخلاقی است ، مانع رسیدن به خیر و برکت می­شود و در نتیجه نعمت برای آن­ها به عنوان متاعی موقتی است که پیامد آن عذاب الهی خواهد بود و جنبه­ی استدراج دارد . لذا ، تنها مؤمنان واقعی که اسباب این جهان را منحصر به ظواهر و مادیات نمی­دانند و از اسباب معنوی که ارتباطی بس دقیق با مادیات دارند، غافل نیستند،
می­توانند طعم شیرین زندگی همراه با خیر و برکت را تجربه کنند .

کلید واژه ها: برکت ، خیر ، عوامل برکت ، موانع برکت ، مصادیق برکت ، قرآن ، مفسّران.