استادراهنما: حجت الاسلام و المسلمین محمد صادق جمشيدي راد

استادمشاور: حجت الاسلام و المسلمین محمد رضا شهرياري

محقق: زینب محبوبی راد (۱۷/۹/۹۳)

چکیده

یکی از امتیازات مهم دین اسلام نسبت به سایر ادیان الهی ، کامل بودن آن است ؛ چرا که علاوه بر لحاظ احکام ثابت ، اختیار وضع یکسری احکام در شرایط خاص با در نظر گرفتن زمان و مکان و مصالح مسلمین ، برای برطرف کردن نیازهای مردم را نیز به حاکم اسلامی داده است که از آن ها تحت عنوان احکام متغیر و یا احکام حکومتی یاد می شود . بنابراین مجموعه ی عقاید ، قوانین و برنامه های لازم زندگی سعادتمندانه را می توان از اسلام انتظار داشت . در هر عصری به تناسب نیازهای آن عصر ، می توان مبانی مورد نیاز را از متون دینی برای عرصه های گوناگون زندگی از جمله حیات اجتماعی ، عبادی ، اقتصادی و فرهنگی جست. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)و امیر مؤمنان (علیه السلام) در زمان کوتاهی کوشیدند تا اسلام را در زمینه های مختلف زندگی بشر اجرا کنند . سیره ی نظری و عملی این بزرگواران به عنوان حاکم اسلامی که عهده دار اداره ی جامعه بودند بیانگر این حقیقت است. نکات کلیدی و مهم تحقیق عبارتند از مصلحت و عدالت که تحت عنوان ملاک و ضابطه ی حکم حکومتی مورد بررسی قرار گرفته اند ؛ دو عنصری که مبنای صدور احکام حکومتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) و امام علی (علیه السلام) در تمام شئونات حکومتی آن حضرات بوده اند. مراد از مصلحت ، مصلحت جامعه و نظام اسلامی است که به ایمان و اخلاق مردم یا جان و مال و آبروی آنان مربوط می شود . شاید بتوان به صورت قاعده ی کلی اینچنین گفت که گاه مصالح افراد با مصالح جامعه در تعارض است که در این صورت حاکم اسلامی ، مصالح عموم را بر مصالح فردی ترجیح می دهد و بر اساس آن حکم صادر می کند . و گاه مصالح افراد و جامعه با اساس نظام و حکومت اسلامی در تعارض است که در این صورت حاکم ، مصالح نظام را بر مصالح افراد و حتی مصالح عمومی ترجیح می دهد . و گاه مصالح حکومت و نظام با مصالح اساسی دین در تعارض قرار می گیرد . که در این صورت نیز مصالح اسلام از سوی حاکم ترجیح داده می شود . مراعات قاعده ی عقلایی «أهم و مهم» در قانونگذاری اسلام و از سوی حاکم جامعه ، راهی برای حفظ حقوق مردم و تأمین سعادت واقعی آنهاست .

 کلیدواژه ها:پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله)،امام علی (علیه السلام)، احکام حکومتی، مصلحت، عدالت.