استادراهنما: حجت الاسلام والمسلمین محمد تقي سبحاني نيا
استادمشاور: حجت الاسلام والمسلمین محمد تقديري
محقق: راضیه هژبرعراقی(۲۳/۱۲/۹۳)
چکیده
از مشکلات جوامع امروز، ضعف اخلاقی افراد جامعه است. در اسلام، مسأله اخلاق، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ به طوری که یکی از اهداف نزول قرآن، تربیت اخلاقی انسان، رشد و هدایت جامعه بوده است. با دقت در روایات تفسیری و زندگانی معصومان بویژه امام صادق علیه السلام به خوبی مشاهده می‌شود که اهتمام زیادی در ترویج و نشر مکارم اخلاقی داشتهاند.نه تنها عالمان و دانشمندان شیعه بلکه سایر دانشمندان بزرگ جهان که در برابر عظمت علمی و اخلاقی آن حضرت سر تعظیم فرود می‌آورند، توجه زیادی به حیات اخلاقی و تربیتی ایشان نکرده‌اند. قطعاً فرمایشات اخلاقی و تربیتی امام صادق علیه السلام را باید در میان روایات تفسیری موجود جستجو کرد؛ که در کتب روایی و تفاسیر هیچ گونه تفکیکی میان آن‌ها انجام نشده است. این روایات با توجه به آیات اخلاقی که جنبه‌های مختلف آن از جهت مفهوم، مصداق و....در نظر گرفته شده، از طریق اطلاعات کتابخانه‌ای و به روش توصیفی انتخاب گردیده است. ضمن اشاره‌ای کوتاه به دیدگاه علماء در مورد جایگاه و اعتبار سند روایات این پژوهش به بررسی سندی روایت‌های در جزء ششم قرآن کریم پرداخته است. نکته‌ی قابل ذکر این است که، به باور نگارنده که با اتکا به مبانی بزرگانی چون آیت الله خویی(ره) شکل گرفته است ضعف سند تا زمانی که حدیث از نظر محتوا و مضمون با مفاهیم قرآن کریم در تعارض نباشد دلیلی بر رد کردن و بی‌اعتبار دانستن احادیث تفسیری مورد بحث ما نمی‌شود. به ویژه آن که می‌دانیم در میان روایات تفسیری ایشان، به دلیل آشنایی با کلام الهی و پیوند ناگسستنی‌شان با کتاب خدا، رهنمودهای با ارزش اخلاقی وجود دارد. در بررسی دِلالی این روایات آن‌چه مشهود شد؛ ایشان این روایات را به گونه‌های مختلف و در مناسبت‌های گوناگون از جمله در مقام استدلال و یا در پاسخ به پرسش بیان می‌فرمودند. در میان روایت‌های تفسیری امام صادق علیه السلام ذیل آیات اخلاقی نقل شده در این جزء، آموزه‌های اخلاقی فردی و اجتماعی بسیار ارزشمند و مهمی(ظلم ،بهتان،رباخواری،عفو و گذشت و...) بیان شده است؛ که به طور قطع عمل به آن‌ها سعادت فرد و اجتماع را در تمام جوامع انسانی ،تأمین می‌کند.
کلیدواژه‌ها: قرآن، تفسیر، روایت، روایت‌های تفسیری،اخلاق، امام صادق‌علیه السلام، سند، دلالت.