عنوان اثر

سال دفاع

نام و نام خانوادگی طلبه

نام و نام خانوادگی استاد راهنما

نام و نام خانوادگی استاد داور

واژگان کلیدی

بررسی جنگ روانی پیامبر در فتح مکه

۱۳۸۷

زینب صلاحی

محمد صادق کوشکی

طوبی شاکری

جنگ روانی- مترادفات – انواع- تاکتیک- اهداف

چکــیـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــده

پس از سالها تحقيق و مطالعه، صاحبنظران هنوز به يك مفهوم مشترك راجع به عمليات رواني دست نيافته اند ولي بطور كل؛ عمليات رواني، عمليات طراحي شده براي تأثير گذاري بر افكار و عقايد مخاطبان است كه شامل موارد هدف (دوست، دشمن و بيطرف) مي گردد و باعث تغيير در عقايد و احساسات آنان مي شود. عمليات رواني ممكن است سالها قبل از شروع جنگ آغاز و تا بعد از جنگ نيز ادامه يابد.

مي توان گفت كه عمليات رواني، نبردي سريعتر، مؤثرتر و كم هزينه تر از جنگ با سلاح بوده و بدون تلفات گسترده جاني صورت مي گيرد.

عمليات رواني متفاوت از جنگ رواني بوده و اعم از آن است. زيرا هر سه گروه مخاطب (دوست، دشمن و بيطرف) را شامل مي گردد. درحالكيه جنگ رواني تنها شامل تأثير گذاري بر افكار و عقايد دشمن مي باشد.

مي توان با جنگ رواني آرمانهاي نيروي دشمن را تغيير داده و سربازي را كه تا حد مرگ آماده دفاع و جنگ است بدون درگيري خلع سلاح كرد. تأثير گذاري عمليات و جنگ رواني بستگي به قدرت و نحوة اجراي آن دارد. در جنگ رواني بايد نقاط ضعف و قدرت مخاطب را شناخته و بهمان تناسب بر روي رفتار و تفكرات او تأثير گذارد. به نحوي كه عقايد او را منطبق بر اهداف خود ساخت. بصورتيكه آرمانهاي او همان آرمانهاي ما گردد.

بي ترديد، تاريخ اسلام پر است از دهها مثال زنده و محكم، دال بر اينكه مسلمانان صدر اسلام هم در بسياري از وقايع از جنگ رواني استفاده كرده و يا مورد حمله جنگ رواني قرار گرفته اند.

بهترين مثال اين امر، ماجرايي است كه ساعتي پس از انتشار خبر رحلت رسول (ص) رخ داد. كفار، اين خبر را دستاويز قرار دادند و شروع به آغاز جنگي رواني بر ضد مسلمانان كردند و مدعي شدند كه اسلام پايان يافته و ديگر رهبري نخواهد داشت.

آنان شايعه كردند كه «اگر محمد(ص)، پيامبر بود، بي شك در بين شما باقي مي ماند و نمي مُرد!»

كار بالا گرفت و مردم دچار اضطراب شدند و نزديك بود كه عقيده برخي از مسلمانان دچار تزلزل شوند. كفار از اين فتنه بزرگ مسرور بودند كه اصحاب مداخله كرده و غائله را خاتمه دادند. يكي از آنها گفت: «اي مردم هركس محمد(ص) را مي پرستيده، بداند كه محمد مرده است و هر كس خدا را مي‌پرستد، بداند كه خدا زنده است و نمي ميرد.»

درباره استفاده از حيله هاي سياسي، نيرنگ و غافلگيري و به كارگيري فشار خرد كنندة روحي بر دشمن مي توان به جنگ صفين نيز اشاره كرد كه بين علي بن ابيطالب (عليه السلام) و معاويه درگرفت.

وقتي دو لشكر با يكديگر درگيرشدند، نزديك بود كه جنگ به شكست معاويه تمام شود. عمر و بن العاص كه شخصي حيله گر بود به معاويه پيشنهاد كرد كه سپاه شام قرآنها را بر سر نيزه كنند و هلهله كنان و تكبير گويان، خواستار تحكيم حل قضيه از طريق صلح آميز شوند. اين جنگ رواني ادامه يافت تا اينكه امام (ع) مجبور به پذيرفتن حكميت شدند و نتيجه آن خاتمه جنگ صفين بدون نتيجه و شكل گيري فتنه خوارج و رهايي معاويه از شكست بود.

در جنگهاي گذشته از اشعار و رجزخواني، پوشش هاي مختلف مانند كلاه خود و زره و پرچم و ... استفاده مي كردند كه در جنگهاي پيامبر نيز شاهد بسياري از آنان هستيم و در فتح مكه، سپاه كتيبه الخضرا را با تمامي اين مشخصات مشاهده مي كنيم كه به شرح آن خواهيم پرداخت.

جنگ رواني در واقع يك نوع جنگ افكار است. در اين نوع جنگ چشم و گوش مهمترين سلاحها هستند و مي توان از طريق ابزارهاي مختلف مانند: ارتباط و گفتگوي رو در رو، وسايل سمعي و بصري مانند راديو و تلوزيون ... تا ماهواره و بازيهاي رايانه اي و اينترنت براي تأثير گذاري در مخاطب بهره جست.  و به گفته صلاح نصر نويسنده مصري كتاب جنگ رواني :

«جنگ رواني همان جنگ كلمه و عقيده است، خواه به صورت مخفي، آشكار، شفاهي و يا كتبي باشد.»

اساساً جنگ رواني، سلاحي است كه به انسان و عقل او توجه دارد و هرگاه امكان برقراري ارتباط عاطفي با مخاطب را داشته باشد، مي تواند به اعماق نفوذ كند.