شرح فراز اول دعای هفتم صحیفه سجادیه
فراز اول
« یَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَکَارِهِ، وَ یَا مَنْ یَفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ، وَ یَا مَنْ یُلْتَمَسُ مِنْهُ الْمَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ. ذَلَّتْ لِقُدْرَتِکَ الصِّعَابُ، وَ تَسَبَّبَتْ بِلُطْفِکَ الْأَسْبَابُ؛ اى كسى كه پيچيدگى ناگوارى ها فقط به وسيله او حل مى شود، اى كسى كه برندگى سختى ها را او مى شكند و اى آن كه روى آوردن به سوى آسايش را از او تمنا مى كنيم ! فقط به قدرت تو هر دشوارى هموار است و تنها سبب ساز، لطف عام تو مى باشد.»
واژه ها:
تُحَلُّ بِهِ: به وسیله او باز شود
عُقَد: گره ها
مَکَارِه: مشکلات
یَفْثَأُ: شکسته شود
حَدُّ الشَّدَائِدِ: تیزی و تندی مشکلات
مَخْرَج: راه خلاص
رَوْح: راحت
صِّعَابُ: مشکلات
تَسَبَّبَتْ: سبب سازی شود
ترجمه منظوم:
یَا مَنْ تُحَلُّ بِهِ عُقَدُ الْمَکَارِهِ
ای آنکه لایق نام خدایی/ گره‌های گرفتاری گشایی
وَ یَا مَنْ یُفْثَأُ بِهِ حَدُّ الشَّدَائِدِ
ای آنکه هر بلای سخت و دشوار/ شود با قدرت تو حل و هموار
وَ یَا مَنْ یُلْتَمَسُ مِنْهُ المَخْرَجُ إِلَى رَوْحِ الْفَرَجِ
ای آنکه دست‌ها سویت براهند/ گشایش، راحتی زین راه خواهند
ذَلَّتْ لِقُدْرَتِکَ الصِّعَابُ وَ تَسَبَّبَتْ بِلُطْفِکَ الْأَسْبَابُ
به دستت هر کلاف مشکلی باز/ هر آنچه لازم، آن لطفت سبب‌ساز
شرح:
عقده هاى روحى انسان آن چنان پيچيده است كه در روان شناسى جديد بعضى را غير قابل حل و بعضى را بسيار مشكل تشخيص داده اند و توان علاج آن ها را در مرزى دانسته اند كه از عهده بسيار كمى از متخصصين بر مى آيد. پيچيدگى بسيارى از گرفتارى ها پيچش نظام روحى افراد است ، ولى خداى متعال گره هاى كورى كه به دست هيچ كس باز نمى شود را به آسانى مى گشايد و مى داند كه چگونه بايد بندگان مبتلا و گرفتار را به سامان برساند.
اين جاست كه ياس و نااميدى انسان زايل مى شود، زيرا با كرم او همه چيز حل مى گردد و كمترين نگرانى در كار نخواهد بود. زيرا كليد همه اسرار گره خورده عالم در ارتباط با تدبير حكيمانه خداوند قرار دارد.
اى دل ار سيل فنا بنياد هستى بر كند
چون ترا نوح است كشتيبان ز طوفان غم مخور
اين دل غمديده حالش به شود دل بد مكن
اين سر شوريده باز آيد به سامان غم مخور
پس ، گذشته از آن كه گشايش هر در بسته اى به يد قدرت اوست ، شكنندگى مصائب و حاد بودن آنان نيز در برابر قدرت و پشتيبانى او كند گرديده و از كنار زندگى بدون هيچ گونه اصطكاكى عبور خواهد كرد، و به همين دليل حضرت فرموده كه فقط به وسيله تو خروج از وادى غم ميسور است و هيچ چيز براى تو مشكل نيست .
عبارت آخر اين فراز از دعا، جالب ترين قسمت آن است كه فرمود :« تَسَبَّبَتْ بِلُطْفِکَ الْأَسْبَابُ؛ يعنى نظام جبرى علت و معلولى در سلطه ى قدرت تو ضرورت و جبر پيدا كرده و همه سبب ها و علت ها به تو باز مى گردد؛ به ديگر بيان : خداى متعال خود سبب ساز است ، يعنى علت و معلول و رابطه اى بين اين دو جملگى در قبضه قدرت اوست و هيچ چيز يا كس ديگر بر آن حاكم نمى باشد. تنها اوست كه محكوم هيچ ضرورتى نخواهد بود، بلكه هم چنان كه قرآن كريم فرموده:« وَ إِنَّا فَوْقَهُمْ قاهِرُونَ»( اعراف، ۱۲۷)
بدين سان است كه در قلب و خاطر بندگان صالح خدا ياس و نوميدى از بن و ريشه خشكيده و هيچ گاه بن بست در زندگى آنان معنى ندارد.
تجلی ایات:
نمل، آیه ۶۲
« أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ ۗ أَإِلَٰهٌ مَعَ اللَّهِ ۚ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ؛ يا [كيست] آن كس كه درمانده را -چون وى را بخواند- اجابت مى‌كند، و گرفتارى را برطرف مى‌گرداند، و شما را جانشينان اين زمين قرار مى‌دهد؟ آيا معبودى با خداست؟ چه كم پند مى‌پذيريد.»
انعام، آیه ۳۶
« قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً لَئِنْ أَنْجَانَا مِنْ هَٰذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ؛ بگو: آن کیست که شما را از تاریکی‌های بیابان و دریا نجات می‌دهد گاهی که او را به تضرع و زاری و از باطن قلب می‌خوانید که اگر ما را از این مهلکه نجات داد پیوسته شکرگزار او خواهیم بود؟»
انعام، آیه ۱۸
« وَهُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ ۚ وَهُوَ الْحَكِيمُ الْخَبِيرُ؛ و اوست كه بر بندگان خويش چيره است، و اوست حكيم آگاه.»
فاطر، آیه ۱۵
« يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ؛ ای مردم، شما همه به خدا فقیر و محتاجید و تنها خداست که بی‌نیاز و غنیّ بالذّات و ستوده صفات است.»
و همچنین آیات: یونس، آیه ۱۰۷- روم، آیه ۳۳ – إسراء، آیه ۶۷
منبع: شهود و شناخت: ترجمه و شرح صحیفه سجادیه (دوره چهار جلدی)، حسن ممدوحی، مستندساز عبدالله جوادی آملی، ج ۱، ص ۴۲۷-۴۲۵/ تجلی قرآن در صحیفه سجادیه، فاطمه احمدی، ص ۱۵۳- www.iqna.ir