شرح زیارت عاشورا- پنجم
استاد: سرکار خانم موسوی( استاد حوزه و دانشگاه)
در فراز زیارت به اینجا رسیدیم:
« اَلسَّلاَمُ عَلَیک یا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ، السَّلاَمُ عَلَیک یا ابْنَ ... إِنِّی سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَکمْ، وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَکمْ...»
گاه این الفاظ از زبان ما برمی خیزد یعنی قصد و معنایی از دل صادر نمی شود. فرض بفرمایید یک دور تسبیح بنویسی سلام علیکم به کسی سلام نکردی که جواب سلام واجب باشد. بلکه با فهم و معرفت این ها زیارت می شود. دعا به معنای درخواست است مثلا اگر حین خواندن دعای جوشن کبیر هیچ نعنایی به ذهن القا نشود و با قصد و معرفتی همراه نباشد اینفقط نقل قول است و دعا به معنای درخواست نیست. در حالیکه اگر با توجه باشد که دارید اعتقادات خود را اظهار می کنید و خودتان را معرفی می کنید محضر مولا یعنی اعتقادات را ظهور می دهی.
وَ لَعَنَ اللَّهُ آلَ زِیادٍ وَ آلَ مَرْوانَ وَ لَعَنَ اللَّهُ بَنی اُمَیَّةَ قاطِبَةً
چند دسته مورد لعن قرار گرفته اند و این دسته از لعن ها که در این فراز ذکر شده جزئیات تحت آن کلیات قبلی است. کلیات را قبلا ذکر کردیم هرکس اساس ظلم را می گذارد و امتی که شما را از مقام و منصبی که داشتید دفع کردند و هرکس جزء قاتلین و ممهدین بودند حلا این افرادی که به صورت جزئی ذکر شده این ها افراد همان کلیات هستند.
در فراز« وَلَعَنَ اللهُ اُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقامِكُمْ ، وَ اَزالَتْكُمْ عَنْ مَراتِبِكُمُ الَّتى رَتَّبَكُمُ اللهُ فيها» فرق بین مقام و مرتبه چیست؟
مقام یعنی جایگاه خلافت ظاهری که غصب کردند و از این خاندان گرفتند. در مساله خلافت در نظر اهل سنت همین است وقتی شورای ثقیفه گفتند پیامبر وصی معرفی نکرده خودشان به اصطلاح امروزی رفراندوم چند نفره برگزار کردند و خلیفه را خود مردم مشخص کردند و قائلند که خلیفه لازم نیست نصوب از ناحیه خداوند باشد. اما مقام امامت به مراتب معنوی اشاره دارد آن مراتب، مقام قرب الهی برای ولی الله است که خداوند این جایگاه و مرتبه را برای امام در نظر گرفته است.
مقام امامت و خلیفه اللهی و اسماءالهی به لحاظ مرتبه وجودی نصب و عزل آن به دست خداوند است و دست مردم نیست. در مرتبه امامت و نبوت خداوند می فرماید:" إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً ... فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا"( بقره، آیه ۳۰)
سوال: این مرتبه به دست مردم نبود که بتوانند ازاله کنند؟
پاسخ: به ظاهر که این مقام را گرفتند و کسی را که لایق این مقام بود نگذاشتند در جایگاه خود باشد.
سوال: در این فراز ذکر می شود« وَ لَعَنَ اللَّهُ آلَ زِيادٍ وَ آلَ مَرْوانَ» اگر زیاد و عبیدالله کربلا بودند چرا خانواده و آل آنها هم مورد لعن قرار می گیرند؟ با چه معیار و ملاکی؟
پاسخ: خیلی ها خانواده و همسرانشان با آنها موافق نبودند؟ پاسخ: وقتی آل گفته می شود معیار دیگر و معنایی غیر خانواده مد نظر است و منظور همفکران و دست اندرکاران و موسسان است.در داستان حضرت نوح علیه السلام وقتی قرار بر غرق قوم نوح شد و پسر او هم غرق شد نوح علیه السلام به خداوند عرض کرد خدایا مگر وعده ندادی اهلت را نجات می دهیم که خداوند می فرمایند ای نوح پسر تو از اهل و خاندان تو نیست. آل ولو به معنای خاندان است ولی جمیع خاندان را شامل نمی شود خاندانی که همفکر و همدست آنان باشند. آدم در گناه پدر و مادر شریک است در صورتی که همراه آنان باشد.
سوال: دلیل عقلی در اینکه موسس سهام دار است چه می باشد؟
پاسخ: در دادگاه عدل الهی بای علل و عوامل جرم بررسی شود همان طور که در محاکم قضایی هم همین طور است در آیات قرآن وقتی دادگاه الهی را توصیف می کند می فرماید لمجموعون الی میقات یوم معلوم علامه در تفسیر این آیه می فرمایند چرا در این آیه خداوند می فرماید اولین و آخرین (لمجموعون) بررسی می شوند؟ و در پاسخ می فرمایند اگر جرم بخواهر به عنوان عدل بررسی شود تمام ریشه های این عملی که به وقوع پیوسته باید بررسی شود.در دنیا به خاطر ضیق عالم ماده امکان ظهور چنین عدلی نیست ولی در عالم بعد این چنین است بنیان گذار قدم خیر و شر هردو بررسی می شود.
سوال: در دورانی که مرد سالاری و حاکمیت مرد بوده و فرزندان را به مندرج پدر ثبت می کردند و حتی اکنون نیز فرزندان با نام خانوادگی پدر ثبت می شوند چرا ابن مرجانه که عبیدالله بن زیاد است را با نام مادر خوانده می شود؟
پاسخ: به جهت اینکه به لحاظ پدر مشخصه ای نبوده است.
وَ لَعَنَ اللَّهُ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ لَعَنَ اللَّهُ شِمْراً وَ لَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً اَسْرَجَتْ وَ اَلْجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتالِكَ
اسرجت یعنی آنهایی که اسب ها را زین کردند و الجمت کسانی که افسار این ها را به دست گرفتند و کسانی که آنها را به نحوی تشجیع کردند در این فراز لعن ها را جزئی بیان می کند. و تنقبت لقتالک و کمر بستند برای قتال شما.
بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي یا اَباعَبْدِاللَّهِ
سوال: بابی انت و امی به چه معنا می تواند باشد؟
پاسخ: می گویند این باء در لسان ادبیات تفدیه است یعنی فدایت شوم.
سوال: آیا این یک تعارف است؟
پاسخ: تعارفات لفظی جایگاهش زیارت و محضر اولیاء نیست.
سوال: اگر به معنای حقیقت برتری اشاره دارد آن چیست و اگر پدر و مادر از دنیا رفته باشند این پدر و مادرم به فدایت چه معنایی دارد و اینکه اصلا از خودت مایه بگذار چرا دیگران را پیشکش می کنی شاید آنها چنین رصایتی نداشته باشند.
پاسخ: اگر امری دایر شود بین فرمان امام و فرمان پدر و مادر، من خواسته امام را برتر از پدر و مادر می دانم و خواسته پدر و مادر را در برابر خواسته شما فدا می کنم.
نکته شرعی
اگر پدر و مادر مشرک باشند مادامی که حرف آنها در تضاد با امر خدا نباشد پدر و مادر مورد تعظیم هستند و باید به خواسته آنها احترام بگذاریم و انجام دهیم مانند زیارت که مستحب است یا نماز جماعت که مستحب است باید با رضایت مادر باشد. ولی اگر امر واجبی باشد یا امر مادر در تضاد با امر خدا باشد امر خداوند باید انجام شود. بابی انت و امی هرچه مقابل شماست فدای شماست. در آیه قرآن خداوند می فرمایند ولا تقل لهما اف از این آیه بر می آید که اجازه پدر و مادر لازم نیست ایذاء آنها حرام است. زیارتی می خواهید بروید و می دانید اگر خبر دهید اذیت می شوند. لازم نیست خبر دهید ولی اگر می دانید امکان دارد بفهمد و اذیت شود جایز نیست.
لَقَدْ عَظُمَ مُصابی بِکَ ...
چقدر مصیبت شما بزرگ و عظیم است لام و قد آمده مصیبتی که از ناحیه شما بر ما وارد شده خیلی عظیم است و این به لحاظ معرفتی انسان ها متفاوت است.
فأسال الله الذی اکرم مقامک و اکرمنی بک ان یرزقنی طلب ثارک مع امام منصور من اهل بیت ....
فاء در این فراز فاء تفریع و نتیجه است یعنی در جمله قبل زائر عرضه داشتمصیبت بزرگی بر من وارد شده و هر صاحب مصیبتی اج ر مصیبت درخواست می کند. خدایا از تو در خواست می کنم به من مقام کریم بده این وصف الذی است که الذی صفت الله است. درخواست می کنم از خدایی که مقام تو را گرامی داشت ما هم به سبب اینکه ماموم تو واقع شدیم و در مصیبت شما سوگواریم شما مولای ما هستید ما هم به سبب اتصال و هم نوایی و همدردی با شما دارای کرامت و بزرگواری شدیم.
أَنْ يَرْزُقَنِي طَلَبَ ثَارِكَ ...
روزی ما بفرما که ما جزء خونخواهان از اعداء شما باشیم. صاحب مصیبت و جزء اولیاء دم شدیم البته باید خونخواهی در رکاب امام معصوم باشد مع امام منصور من اهل بیت محمد صلی الله علیه و آله وسلم یعنی از خاندان حضرت رسول باشد. هر وقت ظهور مهدی موعود را از خدا طلب می کنید اول مقام و معرفتی را که در رکاب امام قرار بگیرید از خداوند بخواهید خیلی ها جزء اصحاب پیامبر بودند ولی جزء قاتلین فرزندش شدند.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته