شرح زیارت عاشورا- جلسه دوم
استاد: سرکار خانم موسوی( استاد حوزه و دانشگاه)
در جلسه گذشته معنای زیارت، اهمیت زیارت و آثار زیارت بیان شد.
این زیارت شامل چند سلام است؟ و چه نکاتی در هر واژه سلامی رد و بدل می شود؟ و زائر به چه مقاماتی نائل می شود؟ و به سبب این تشرف و رسیدن به این مقام دارای چه وجهه و آبرویی می شود که می تواند این درخواست ها را داشته باشد؟
زیارت یک معارفه است با امام و هم امام شناسی است و هم در مقابل خود شناسی است.
" اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِ اللهِ "
معنای سلام اشاره شد که سلام به معنای دعا برای سلامتی مخاطب است به این معنا که سالم باشید و بستگی دارد به اینکه در نیت شما چیست؟
وقتی بنده ای با خضوع در مقابل امام می ایستد و می گوید " اَلسَّلامُ عَلَیْکَ" یعنی تسلیم شما هستم.
مقام تسلیم مقام بالایی است اگر با توجه و معرفت باشد در طول روز مقید هست که تسلیم امام بودن را یادمان نرود. کسی که تسلیم امامش است در مسائل اخلاقی و مسائل اجتماعی و ... همه آنها را رعایت می کند و از هر آن چه موجب ایذاء امام و مخالف ایشان است دوری می کند و خودسرانه عمل نمی کند.
آیا پدر و مادر از رفتار نامناسب فرزند اذیت نمی شوند؟ آیا آرزوی پدر و مادر نسیت که فرزند در کمال باشد؟ اولیاءالهی که بالاتر از آباء ما هستند، نا همواری ما موجب ایذاء ایشان است.
در " اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِ اللهِ "، " ک" خطاب است، یعنی امامش را حاضر می داند.
از آداب تشرف اذن دخول است. در این چند خط اذن دخول چقدر معارف نهفته است!
اول خودتان را معرفی می کنید " اللَّهُمَّ إِنِّي وَقَفْتُ عَلَى بَابٍ مِنْ أَبْوَابِ بُيُوتِ نَبِيِّكَ" . موقف ایستگاه است خدایا من ایستاده ام اینجا. مثل اینکه ندایی از دردون به شما می گوید چرا نمی آیی داخل؟ زائر می گوید اینقدر معرفت دارم که خدایا شما منع کرده ای که کسی حق ندارد بدون اذن صاحب خانه وارد خانه پیامبر و اولاد او شود. طبق آیه ۵۳ سوره احزاب که می فرماید:" يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُم؛ ای اهل ایمان نباید داخل بیوت نبی مگر بعد از آنکه اجازه بگیرید و بعد از دریافت اجازه داخل شوید.
ممکن است سوال شود این آیه مربوط به زمان حیات پیامبر صلوات الله علیه بوده لذا فورا
خودتان را با اعتقادات خودتان معرفی می کنید" إِنِّي أَعْتَقِدُ حُرْمَةَ صَاحِبِ هَذَا الْمَشْهَدِ الشَّرِيفِ" خدایا آموخته های ما در مورد امامت این است که اینها حال حیات و مماتشان فرقی نمی کند" وَ أَعْلَمُ أَنَّ رَسُولَكَ وَ خُلَفَاءَكَ عَلَيْهِمُ السَّلامُ، أَحْيَاءٌ عِنْدَكَ يُرْزَقُونَ، يَرَوْنَ مَقَامِي، وَ يَسْمَعُونَ كَلامِي، وَ يَرُدُّونَ سَلامِي" و من علم و یقین دارم(اعلم به معنای علم و یقین است ومساله ظنی نیست) مگر می شود که سلام که مستحب است و جواب سلام واجب و محصر ولی خدا و و آورنده دستور الهی جواب سلام نیاید؟ یقین دارم که مقام ما را می بینند و سلام ما را پاسخ می دهند." حَجَبْتَ عَنْ سَمْعِي كَلامَهُمْ...." من از شنیدن پاسخ سلام در حجاب طبیعت هستم.
در مسأله آداب زیارت عرض شد که گاه واردین و زائرین مانع حصور دارند و اجازه حضور داده نمی شود ممکن است با جسم بیایند ولی زائر نیستند که جواب واجب باشد.
از آداب زیارت غیر از آداب ظاهری(غسل و وضو) توبه می باشد که اهمیت توبه بیشتر از طهارت ظاهری است. غسل و وصو جزء عبادات است که نیت می خواهد یعنی وضو عملی نیست که فقط صورت شسته شود بلکه وسیله ای است برای ایجاد نورانیت که در احادیث قدسیه معنای غسل و وصو گفته شده که الان مجال بحث در مورد آن نمی باشد.
باید دفع مانع کرد و بعد از آن بگوییم" أَ أَدْخُلُ يَا رَسُولَ اللَّهِ" آیا اجازه می دهید وارد شوم؟" أَأَدْخُلُ يَا مَلائِكَةَ اللّهِ" " أَأَدْخُلُ يا وَلِيَّ اللّهِ" که امام مزور است.
" اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللَّهِ"
پس از ورود می گویید اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللَّهِ اولی واژه " اَباعَبْدِاللَّهِ" است که در جلسه گذشته به معنای آن اشاره شد. اینجا زائر با معرفی مزور مرتبه معرفتی و اعتقادی خودش را هم معرفی می کند. ابا عبدالله کنیه امام حسین علیه السلام است یعنی هرکس راه بندگی آموخت از مکتب امام حسین علیه السلام است.
السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ
در سلام های بعد می گوییم السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ، وَابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمِينَ.
اینجا با حسب و نسب آقا مورد خطاب واقع می شود ولی ابتدای ورود خود حضرت را با ویژگی ابا عبدالله معرفی می کنید یعنی من درس بندگی را از شما آموختم. به این معنا که اگر کسی صاحب مقام می شود آیا به سبب خصائص وجودی و اوصاف و اعمال خودش به مقاماتی می رسد؟ آیا حسب و نسب می تواند باعث مباهات و افتخار انسان باشد؟ اینکه می گوییم السَّلامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّهِ... یعنی آقا ابا عبدالله شما آن کسی هستید که فرزند پیغمبرید فرزند خلیفه پیامبر و وصی پیامبر امام متقین و فرزند فاطمه زهرا علیهاالسلام هستید که خداوند تعالی در شان و مقام ایشان فرمود لَوْلا فاطِمَهُ لَما خَلَقْتُکُما... این معرفی با افتخارات به حسب و نسب برای همه کارساز نیست.
حدیث معروفی است در مورد مولانا سید الساجدین که در هنگام طوافی اینقدر تضرع کردند که حالت مدهوشی به امام دست داد و به زمین افتادند و طاوس یمانی می فرماید جلو رفتم و به امام عرض کردم شما چرا اینقدر تضرع می کنید شما که فرزند رسول الله هستید و ...حضرت فرمودند:« دَعْ عَنِّی حَدِیثَ أَبِی وَ أُمِّی » این حرف ها را رها کن در میزان اعمال باید ببینی خودت چه کاره ای؟« خَلَقَ اللَّهُ الْجَنَّةَ لِمَنْ أَطَاعَهُ وَ ... النَّارَ لِمَنْ عَصَاهُ ...» بله این سلام ها می تواند ملاک فخر و مباهات باشد ولی اولین خطاب سلام بر ابا عبدالله است و می تواند به این مباهات کند که خلَف صالح ایشان است.
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ثارَ اللَّهِ وَ ابْنَ ثارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ
در زیارت ها همتتان این نباشد که چند زیارت بخوانید؛ بلکه یک سلام با حضور بدهید بهتر از لق لق لفظی است. مدام قبل زیارت با دل به گفتمان بنشینی که آیا می دانی که در محضر چه کسی می خواهی تشرف پیدا کنی؟ آیا آمادگی داری؟ اول موانع را بردار. آیا انسان شرم نمی کند که با موانع از امامانی که از حال ما با خبر هستند تقاصایی بکند؟
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا ثارَ اللَّهِ
" ثار" به معنای خون و خونخواهی آمده و به الله اصافه شده است. سلام بر تو ای آقایی که خونخواه تو و منتقم خون تو از دشمنان تو خداوند است. یاابن ثاره فرزند کسی که خونخواه پدر شما هم خداوند است.
" وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ " معنای سلیس آن این است که" و تنها کسی هستی که دارای چنین مقامی هستی" و لازم به ذکر است که ائمه کلهم نور واحده هستند. پس خونخواه تو از دشمنان تو خداست.
این جا باز آدم را به فکر وا می دارد که در مسائل فقهی و احکام شرعی" من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا فلا یسرف فی القتل؛ هرکس مظلوم کشته شود ولی او به عنوان ولی دم می تواند منتقم خون او باشد و فقط اولیاء دم می توانند در محاکم قضایی منتقم خون او باشد حتی حاکم خود پیامبر باشد بدون خواست ولی نمی تواند فردی را قصاص کند."
خونخواه ابا عبدالله
خونخواه ابا عبدالله، امام سجاد است.
شمر و یزید کجا هستند از چه کسی می خواهند خونخاهی کند؟
این سوال مربوط به مسائل فردی است ولی بعصی افراد غیر از شخصیت حقیقی عنوان حقوقی دارند. امام غیر از شخصیت حقیقی دارای چنین مقام حقوقی است. هر چه مقام بالاتر باشد خونخواه او هم به همین میزان متفاوت می شود. چون ولی الله است منتقم خون او از دشمنانش، خداوند است، که خداوند به دست ولی الله الاعظم ارواحنا لمقدمه الفداء این خونخواهی را به سرانجام خواهد رساند ان شاءالله.
در دعای ندبه می خوانیم این الطالب بدم المقتول بکربلاء. در مرتبه اول الله و به وسیله امام منتقم حضرت ولی عصر و در مرتبه بعد همه محبان چون امام ما است و ما ماموم او هستیم حق خونخواهی داریم. و تا در این صف قرار نگیری حق خونخواهی نداری و به این خاطر می گویی" أَنْ يَرْزُقَنِي طَلَبَ ثَارِكَ مَعَ إِمَامٍ مَنْصُورٍ مِنْ ؛...روزی من بفرما که به این مقام معرفتی نائل شوم که در رکاب مولایم در مقام خونخواهی قرار بگیرم."
الان دشمنان کجا هستند؟ تا قیام قیامت وقتی شخصیت حقوقی شد تا قیامت حق و باطل مقابل هم هستند. " اَبَداً ما بَقیتُ وَ بَقِیَ اللَّیْلُ وَ النَّهارُ" این برای همیشه این دو وصف مقابل هم هستند یک روز به صورت نمرود و ابراهیم و یک روز به صورت موسی و فرعون و ....ما باید معلوم کنیم در کدام صف قرار داریم ما بقیت و بقی الیل و النهار. پس معلوم شد السلام علیک یا ثارالله به چه معناست.
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِ اللَّهِ وَ عَلَى الْاَرْواحِ الَّتى حَلَّتْ بِفِنائکَ عَلَیْکَ
و همه ارواحی که در رکاب شما قرار گرفتند منظور فقط شهدا کربلا نیست.
در هر جایی که خط حق و باطلی قرار می گیرد سلام ما بر آنهایی که در این صف حق قرار گرفتند و این " سلام"، صف درست می کند. صف این عالم سیما ساز است که در عالم بعد سیمای ساخته شده را مکشوف و پرده برداری می کند.
عَلَى الْاَرْواحِ الَّتى حَلَّتْ بِفِنائکَ
لازم نیست کسانی باشند که صرفا در قتلگاه به شهادت رسیدند بلکه همه ارواحی که در این رکاب قرار گرفتند. آیا اجر مادرانی که چنین فرزندان مجاهدی تربیت کردند و خودشان لباس رزم به آنها پوشاندند و آنان را بدرقه کردند که در زمان ما هم کم نبودند و جنازه ها را تحدیل گرفتند و سر به سجده گذاشتند. این مادران اگر افصل نباشند کمتر نیستند بابی انت و امی یعنی این!
عَلَيْكُمْ مِنّى جَميعاً سَلامُ اللَّه
زائر میگوید" عَلَيْكُمْ مِنّى جَميعاً سَلامُ اللَّه" سلام من که در محضر شما سلام لایقی نخواهد بود بلکه از خداوند برای شما سلام طلب می کنم.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته