شرح فراز چهارم دعای هفتم صحیفه سجادیه 

« فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ افْتَحْ لِی یَا رَبِّ بَابَ الْفَرَجِ بِطَوْلِکَ، وَ اکْسِرْ عَنِّی سُلْطَانَ الْهَمِّ بِحَوْلِکَ، وَ أَنِلْنِی حُسْنَ النَّظَرِ فِیمَا شَکَوْتُ، وَ أَذِقْنِی حَلَاوَةَ الصُّنْعِ فِیمَا سَأَلْتُ، وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً وَ فَرَجاً هَنِیئاً، وَ اجْعَلْ لِی مِنْ عِنْدِکَ مَخْرَجاً وَحِیّاً؛ خدايا، بر محمد و آلش درود فرست و به قدرت خود گشايش را نصيبم فرما. فراگيرى پريشانى و غم را در هم شكن و به شكوه هاى من حسن نظر بفرما و شيرينى اجابت درخواست هايم را به من بچشان و از درگاه منيع خود رحمت و گشايش گوارايى نصيب فرموده و گشايش دشوارى ها را بر من سريع و آسان بگردان.»

واژه:

طَوْل: قدرت

ترجمه منظوم:

فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ

درودت یا رب اینک بر محمد/ درودت باد بر آل محمد

وَ افْتَحْ لِی یَا رَبِّ بَابَ الْفَرَجِ بِطَوْلِکَ

گشا یا رب در مشکل‌گشا را/ برایم، ای توانگر، ماندگارا

وَ اکْسِرْ عَنِّی سُلْطَانَ الْهَمِّ بِحَوْلِکَ

به نیروی دگرگون‌سازت، از من/ تو بدحالیِّ چیره گشته، برکَن

وَ أَنِلْنِی حُسْنَ النَّظَرِ فِیمَا شَکَوْتُ

و در آنچه شکایت دارم از آن/ مرا بر آنچه خوش بینم، تو برسان

وَ أَذِقْنِی حَلاوَةَ الصُّنْعِ فِیمَا سَأَلْتُ

خبر از کار شیرین تو، دارم/ چشان بر من از آنچه خواستارم

وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً وَ فَرَجا هَنِیئا

ببخش از رحمتت بر من که دل خواست/ گشایش ده مرا زآنچه گواراست

وَ اجْعَلْ لِی مِنْ عِنْدِکَ مَخْرَجا وَحِیّا

گرفتارم تو دانی، با دعایی/ به زودی ده مرا راه رهایی

شرح: 

در فراز قبل ، امام عليه السلام توجه گرفتارى و شدت نگرانى ها به خويش را بر شمرد و ضعف خود را نسبت به تحمل آنان بيان داشت . در اين فراز، حضرت بر محمد و آلش درود فرستاده و از خداى متعال درخواست فرج و گشايش و رفع غم و هم از خويش را فرموده است . اما اين كه قبل از بيان حاجت بر محمد و آلش درود فرستاده سرش آن است كه خداوند متعال حتما درود بر پيامبر را به اجابت مى رساند؛ زيرا قابليت از طرف پيامبر و اهل بيت آن بزرگوار تمام شده است و فاعليت نيز در خداى متعال كامل مى باشد. از اين رو اجابت حتمى خواهد بود، و خداى متعال اجل و اكرم از آن است كه از ميان دو سؤ ال ، يكى را مقرون به اجابت و ديگرى را مردود فرمايد. از اين رو بسيارى از ادعيه مقرون به درود بر پيامبر و آلش مى باشد.

امام عليه السلام براى برطرف شدن گرفتارى ها تعبيرات مختلفى آورده است ، از قبيل فتح باب ، فرج و شكستن سلطه هم و غم ، طلب و حسن نظر جناب حق ، چشيدن شيرينى در بخش رحمت و گشايشى گوارا و بيرون رفتن سريع از گرفتارى ها. البته بعيد نيست كه هر يك از اين عنوان ها در ارتباط با نوعى خاص از گرفتارى ها باشد؛ خروج از بعضى مصائب ، شكستن سلطه هم و غم است ، مانند فقر و قرض و دشمن غدار و مكار. و بعضى ديگر مانند چشيدن شيرينى است ، مانند عافيت از دردها و مرض ها، كه پس از بهبودى آرامش پيدا شده و بسيار لذت آور است . طلب حسن نظر در مواردى است كه تقاضاى نعمت بيشتر و لطف زايد است ، و گشايش گوارا مانند از غربت نجات يافتن و راه گم كرده را پيدا كردن و يا دوست از دست رفته را باز يافتن.

خروج سريع هم در مواردى همچون در بند دشمن افتادن و به همدم ناجنس مبتلا گرديدن مصداق دارد كه در حقيقت ، امام معصوم عليه السلام به خوبى همه آن ها را تعليم داده و به ما آموخته كه چگونه در موارد مختلف از خداى متعال درخواست يارى كنيم .

تجلی آیات:

یوسف، آیه ۸۶

« قَالَ إِنَّمَا أَشْكُو بَثِّي وَحُزْنِي إِلَى اللَّهِ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ؛ یعقوب گفت: من با خدا غم و درد دل خود گویم و از (لطف بی‌حساب) خدا چیزی دانم که شما نمی‌دانید.»

کهف، آیه ۱۰

« إِذْ أَوَى الْفِتْيَةُ إِلَى الْكَهْفِ فَقَالُوا رَبَّنَا آتِنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً وَهَيِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا؛ آن‌گاه که آن جوانمردان (از بیم دشمن) در غار کوه پنهان شدند و از درگاه خدا مسئلت کردند بار الها، تو در حق ما به لطف خاص خود رحمتی عطا فرما و بر ما وسیله رشد و هدایتی کامل مهیّا ساز.»

فاطر، آیه ۲

« مَا يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلَا مُمْسِكَ لَهَا ۖ وَمَا يُمْسِكْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ؛ دری که خدا از رحمت به روی مردم بگشاید هیچ کس نتواند بست و آن در که او ببندد هیچ کس جز او نتواند گشود، و اوست خدای بی‌همتای با حکمت و اقتدار.»

و همچنین آیات: انبیاء، آیه ۸۴ و ۸۳- فتح، آیه ۳-۱- کهف، آیه ۶۵- طلاق، آیه ۲- إسراء، آیه ۸۰- نساء، آیه ۷۵- اعراف، آیه ۹۶و۸۹- فتح، آیه ۴- آل عمران، آیه ۸

منبع: شهود و شناخت: ترجمه و شرح صحیفه سجادیه (دوره چهار جلدی)، حسن ممدوحی، مستندساز عبدالله جوادی آملی، ج ۱، ص ۴۳۲-۴۳۰/ تجلی قرآن در صحیفه سجادیه، فاطمه احمدی، ص ۱۶۸- www.iqna.ir