شرح فراز پنجم دعای هفتم صحیفه سجادیه

« وَ لَا تَشْغَلْنِی بِالِاهْتِمَامِ عَنْ تَعَاهُدِ فُرُوضِکَ، وَ اسْتِعْمَالِ سُنَّتِکَ. فَقَدْ ضِقْتُ لِمَا نَزَلَ بِی یَا رَبِّ ذَرْعاً، وَ امْتَلَأْتُ بِحَمْلِ مَا حَدَثَ عَلَیَّ هَمّاً، وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَى کَشْفِ مَا مُنِیتُ بِهِ، وَ دَفْعِ مَا وَقَعْتُ فِیهِ، فَافْعَلْ بِی ذَلِکَ وَ إِنْ لَمْ أَسْتَوْجِبْهُ مِنْکَ، یَا ذَا الْعَرْشِ الْعَظِیمِ؛ خدايا، به سبب دشوارى هاى زندگى مرا از به جاى آوردن تكاليف واجب و فرامين مستحب باز مدار! اكنون ، گرفتارى طاقتم را از دست برده و دل و جانم آكنده از غم و اندوه گشته ؛ تو توانايى كه تمام ناگوارى ها و غم هاى مرا برطرف كنى ! تقاضايم آن است كه با تلطف خود مرا به عافيت برسانى ، اگر چه لايق فضل و عنايت تو نيستم ، اى كسى كه بر عرش قرار دارى!»

واژه ها:

تَعَاهُد: متهعد بودن

فُرُوضِکَ: واجبات

ضِقْتُ: به تنگ آمدم

ذَرْعاً: طاقت

مْتَلَأْتُ: آکنده شدم

ترجمه منظوم:

وَ لا تَشْغَلْنِی بِالاهْتِمَامِ عَنْ تَعَاهُدِ فُرُوضِکَ وَ اسْتِعْمَالِ سُنَّتِکَ‏

ز پر کاری نداده باشم از دست/ از آنچه واجبات و مستحب است

فَقَدْ ضِقْتُ لِمَا نَزَلَ بِی یَا رَبِّ ذَرْعا

توانم کم شد‌ ای پروردگارم/ ز آنچه آمده بر روزگارم

وَ امْتَلَأْتُ بِحَمْلِ مَا حَدَثَ عَلَیَّ هَمّا

تحمل کرده‌ام آنچه شکنجه است/ وجودم اینک آکنده ز رنج است

وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَى کَشْفِ مَا مُنِیتُ بِهِ

تو هستی آن توانا بر زدودن/ هر آنچه بود و من خواهم نبودن

وَ دَفْعِ مَا وَقَعْتُ فِیهِ

تو هستی آن توانایی که، از من/ بسازی برطرف بدحالیِ من

فَافْعَلْ بِی ذَلِکَ وَ إِنْ لَمْ أَسْتَوْجِبْهُ مِنْکَ

پس اینک خواهشم را خود ده انجام/ اگر هم نیست حقم خوب فرجام

یَا ذَا الْعَرْشِ الْعَظِیمِ

تویی فرمانروایی که عظیمی/‌ ای آنکه صاحب عرش عظیمی

شرح: 

در فراز قبل ، امام عليه السلام توجه گرفتارى و شدت نگرانى ها به خويش را بر شمرد و ضعف خود را نسبت به تحمل آنان بيان داشت . در اين فراز، حضرت بر محمد و آلش درود فرستاده و از خداى متعال درخواست فرج و گشايش و رفع غم و هم از خويش را فرموده است . اما اين كه قبل از بيان حاجت بر محمد و آلش درود فرستاده سرش آن است كه خداوند متعال حتما درود بر پيامبر را به اجابت مى رساند؛ زيرا قابليت از طرف پيامبر و اهل بيت آن بزرگوار تمام شده است و فاعليت نيز در خداى متعال كامل مى باشد. از اين رو اجابت حتمى خواهد بود، و خداى متعال اجل و اكرم از آن است كه از ميان دو سؤ ال ، يكى را مقرون به اجابت و ديگرى را مردود فرمايد. از اين رو بسيارى از ادعيه مقرون به درود بر پيامبر و آلش مى باشد.

امام عليه السلام براى برطرف شدن گرفتارى ها تعبيرات مختلفى آورده است ، از قبيل فتح باب ، فرج و شكستن سلطه هم و غم ، طلب و حسن نظر جناب حق ، چشيدن شيرينى در بخش رحمت و گشايشى گوارا و بيرون رفتن سريع از گرفتارى ها. البته بعيد نيست كه هر يك از اين عنوان ها در ارتباط با نوعى خاص از گرفتارى ها باشد؛ خروج از بعضى مصائب ، شكستن سلطه هم و غم است ، مانند فقر و قرض و دشمن غدار و مكار. و بعضى ديگر مانند چشيدن شيرينى است ، مانند عافيت از دردها و مرض ها، كه پس از بهبودى آرامش پيدا شده و بسيار لذت آور است . طلب حسن نظر در مواردى است كه تقاضاى نعمت بيشتر و لطف زايد است ، و گشايش گوارا مانند از غربت نجات يافتن و راه گم كرده را پيدا كردن و يا دوست از دست رفته را باز يافتن.

خروج سريع هم در مواردى همچون در بند دشمن افتادن و به همدم ناجنس مبتلا گرديدن مصداق دارد كه در حقيقت ، امام معصوم عليه السلام به خوبى همه آن ها را تعليم داده و به ما آموخته كه چگونه در موارد مختلف از خداى متعال درخواست يارى كنيم .

تجلی آیات:

نمل، آیه ۶۲

« أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ ۗ أَإِلَٰهٌ مَعَ اللَّهِ ۚ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ؛ یا آن کس که دعای بیچاره مضطر را به اجابت می‌رساند و رنج و غم آنان را بر طرف می‌سازد و شما (مسلمین) را جانشینان اهل زمین قرار می‌دهد؟ آیا با وجود خدای یکتا خدایی هست؟ (هرگز نیست لیکن) اندکی متذکر (این حقیقت) هستند..»

مومنون، آیه ۸۸

« قُلْ مَنْ بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ؛ باز بگو: آن کیست که (ملک و) ملکوت همه عالم به دست اوست و او به همه پناه دهد و از همه حمایت کند ولی از (عذاب) او کسی پناه نتواند داد؟ اگر می‌دانید (کیست باز گویید)..»

نمل، آیه ۲۶

« اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ؛ در صورتی که خدای یکتا که جز او هیچ خدایی نیست پروردگار عرش با عظمت (و ملک بی‌نهایت) است (و تنها سزاوار پرستش اوست).»

و همچنین آیات: انعام، آیه ۱۸ و۱۷- بقره، آیه ۲۸۶ و ۱۸۶- یونس، آیه ۴۹- انفال، ایه ۶۲- بروج، آیه ۱۶-۱۳

منبع: شهود و شناخت: ترجمه و شرح صحیفه سجادیه (دوره چهار جلدی)، حسن ممدوحی، مستندساز عبدالله جوادی آملی، ج ۱، ص ۴۳۳-۴۳۲/ تجلی قرآن در صحیفه سجادیه، فاطمه احمدی، ص ۱۷۱- www.iqna.ir