♦ شناختنامه امام باقر ع
ابوجعفر محمّد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیهم السّلام، پنجمین اختر تابناک امامت در اول رجب ۵۷ در مدینه به دنیا تولد یافتند و در روز دوشنبه هفتم ذی حجه یا ربیع الاول و یا ربیع الاخر سال ۱۱۴ هجری، در همان شهر بدرود حیات گفتند و مدت امامت آن حضرت ۲۰ سال است.
لقب مشهورشان « باقر » یعنی شکافنده علوم است امّا القاب دیگری چون «هادی» و «شاکر» هم داشته‌اند و کنیه شان «ابو جعفر» است.
امام باقر (ع) از دو سو- پدر و مادر- نسبت به پيامبر و حضرت على و زهرا عليهم السلام مى رساند، زيرا پدرشان
، امام زين العابدين (ع) فرزند امام حسين(ع)، و مادر او بانوى گرامى فاطمه «ام عبد الله » دختر امام مجتبى(ع)است. بدین سبب برخی آن حضرت را به ابن الخیرتین و علوی بین علویین لقب داده اند.
دوران زندگیشان با حکومت ده تن از خلفای اموی (از معاویة بن ابی سفیان تا هشام بن عبدالملک) و ایام امامتش با حکومت پنج تن از ایشان ـ ولید بن عبدالملک (متوفی ۹۶) و سلیمان بن عبدالملک (متوفی ۹۹) و عمر بن عبدالعزیز (متوفی ۱۰۱) و یزید بن عبدالملک (متوفی ۱۰۵) و هشام بن عبدالملک (متوفی ۱۲۵) مقارن بود.
امام باقر العلوم(ع)، هفتم ذيحجه ى سال ۱۱۴ هجرى قمری در پنجاه و هفت سالگى در زمان ستمگر اموى «هشام بن عبد الملك» مسموم و شهيد شدند و مرقد شریفشان در قبرستان بقیع می باشد.
♦ علت لقب یافتن حضرت به باقرالعلوم
باقر العلوم لقب مشهور آن حضرت است که در حدیث معروفی پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به جابر بن عبدالله انصاری آمده است که فرمودند:
إنّكَ ستُدرِكُ رجُلاً مِنّي، اسمُه اسْمِي و شَمائلُهُ شَمائلي يَبْقَرُ العِلْمَ بَقْرا .
تو مردى از [ خاندان] مرا درك خواهى كرد كه نامش نام من، و رفتار و كردارش ، رفتار و كردار من است و دانش را تا ژرفايش مى شكافد.
شیخ صدوق (ره) روایت کرده از عمرو بن شمر، که گفت: سؤال کردم از جابر بن یزید جعفى که براى چه امام محمّد باقر علیه السّلام را باقر نامیدند؟ گفت: به علّت آن که یَبْقُرُ عِلْمَ الدِّینِ بَقْرا؛ أى شقّه شقّا و اظهره اظهارا، شکافت علم را شکافتنى و آشکار و ظاهر ساخت آن را ظاهرکردنى، بتحقیق حدیث کرد مرا جابر بن عبد اللّه انصارى که شنید از رسول خدا(ص) که فرمود: اى جابر! تو زنده مى‌مانى تا ملاقات مى‌نمایى پسرم محمّد بن علىّ بن الحسین بن علىّ بن ابى طالب (ع) را که معروف است در تورات به باقر، پس هرگاه ملاقات کردى او را از جانب من او را سلام برسان.
♦ در مكتب امام باقر (ع) شاگردانى نمونه و ممتاز پرورش يافتند از جمله:
منابع:
اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمّه فی معرفة الائمة، ج۲، ص۳۲۹.
ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۳۳۸.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۶۹.
مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۱، ص۱۵۸.
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۴۶، ص۲۱۲۲۱۹.
ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۴۰۱.
طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، ج۱، ص۸۰۱.
طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۴۹۸.
امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۴۵.
قمی، عباس، منتهی الامال، ج۲، ص۹۶.
ابن خلکان، شمس الدین، وفیات الاعیان، ج۴، ص۱۷۴.
ابن اثیر، ابوالحسن، الکامل فی التاریخ، ج۵، ص۱۸۰.
احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۳۲۰.
قمی، عباس، منتهی الامال، ج۲، ص۱۳۵.