♦ جزء بیست و پنجم ♦
فصلت ۵۲
قُلْ أَ رَءَيْتُمْ إِن كَانَ مِنْ عِندِ اللَّهِ ثُمَّ كَفَرْتمُ بِهِ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ هُوَ فىِ شِقَاقِ بَعِيد
بگو: «به من خبر دهيد اگر اين قرآن از سوى خداوند باشد و شما به آن كافر شويد، چه كسى گمراهتر خواهد بود از كسى كه در مخالفت شديدى قرار دارد؟!
گمراهی منکران اصالت قرآن
آيه مورد بحث آخرين سخن را با اين افراد لجوج در ميان مىگذارد، و اصل عقلى معروف دفع ضرر محتمل را با بيانى روشن براى آنها تشريح مىكند، خطاب به پيامبر كرده، مىفرمايد:" به آنها بگو به من خبر دهيد اگر اين قرآن از سوى خداوند يگانه يكتا باشد (و حساب و جزا و بهشت و دوزخى در كار باشد) و شما به آن كافر شويد، چه كسى گمراهتر خواهد بود از آن كس كه در مخالفت دور و گمراهى شديد قرار دارد"؟! (قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كانَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ثُمَّ كَفَرْتُمْ بِهِ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ هُوَ فِي شِقاقٍ بَعِيدٍ).
البته اين گفتار در مورد كسانى است كه هيچ دليل منطقى در آنها كارگر نيست، در حقيقت آخرين سخنى است كه به اشخاص لجوج و مغرور و متعصب گفته مىشود، و آن اينكه: اگر شما حقانيت قرآن و توحيد و وجود عالم پس از مرگ را صد در صد نپذيريد مسلما دليل بر نفى آن نيز نداريد، بنا بر اين اين احتمال باقيست كه دعوت قرآن و مساله معاد واقعيت داشته باشد، آن گاه فكر كنيد چه سرنوشت تاريك و وحشتناكى خواهيد داشت با اين گمراهى و مخالفت شديد و موضعگيرى در برابر اين مكتب الهى.
منبع: تفسير نمونه، ج۲۰، ص: ۳۲۵
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی
مدت زمان: ۴ دقیقه
فصلت، آیه ۵۳-۵۴
سَنريهِمْ ءَايَاتِنَا فىِ الافَاقِ وَ فىِ أَنفُسِهِمْ حَتىَ يَتَبَينَ لَهُمْ أَنَّهُ الحقُّ أَ وَ لَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلىَ كلُ شىءٍ شهيدٌ(۵۳)
به زودى نشانههاى خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان مىدهيم تا براى آنان آشكار گردد كه او حق است؛ آيا كافى نيست كه پروردگارت بر همه چيز شاهد و گواه است؟!
أَلَا إِنهّمْ فىِ مِرْيَةٍ مِّن لِّقَاءِ رَبِّهِمْ أَلَا إِنَّهُ بِكلُ شىءٍ محيطُ (۵۴)
آگاه باشيد كه آنها از لقاى پروردگارشان در شكّ و ترديدند؛ و آگاه باشيد كه خداوند به همه چيز احاطه دارد!
دلالت آیات الهی بر حقانیت قرآن
در اين دو آيه كه سوره فصلت با آن پايان مىگيرد، به دو مطلب مهم كه در حقيقت يك نوع جمعبندى از بحثهاى اين سوره است اشاره شده آيه اول در باره توحيد (يا قرآن) سخن مىگويد و آيه دوم در باره معاد.
در آيه اول مىفرمايد:" ما به زودى آيات و نشانههاى خود را در آفاق و اطراف جهان، و همچنين در درون جان خود آنها، به آنان، نشان مىدهيم، تا براى آنها روشن شود كه خداوند حق است" (سَنُرِيهِمْ آياتِنا فِي الْآفاقِ وَ فِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُ).
" آيات آفاقى" همچون آفرينش خورشيد و ماه و ستارگان با نظام دقيقى كه بر آنها حاكم است.
و" آيات انفسى" همچون آفرينش دستگاههاى مختلف جسم انسان.
در پايان اين آيه اين بيان لطيف و جالب را با جمله زيبا و پر معناى ديگرى تكميل كرده، مىافزايد:" آيا براى آنها كافى نيست كه خداوند شاهد و گواه بر هر چيز است" (أَ وَ لَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ)
آخرين آيه اين سوره، سرچشمه اصلى بدبختيهاى اين گروه مشرك و فاسد و ظالم را بيان كرده، مىگويد:" آگاه باشيد كه آنها از ملاقات پروردگار و رستاخيز در شك و ترديدند" (أَلا إِنَّهُمْ فِي مِرْيَةٍ مِنْ لِقاءِ رَبِّهِمْ).
و چون ايمان به حساب و جزا ندارند دست به هر جنايتى مىزنند، و تن به هر كار ننگينى مىدهند، پردههاى غفلت و غرور بر قلب آنها افتاده، و فراموشى ملاقات پروردگار آنها را از اوج عظمت انسانيت به سقوط كشانده است.
اما آنها بايد بدانند كه" خداوند به هر چيزى احاطه دارد" (أَلا إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطٌ).
همه اعمال و گفتار و نيات آنها در پيشگاه علمش روشن است، و تمام آن براى دادگاه بزرگ قيامت ثبت و ضبط خواهد شد.
منبع: تفسير نمونه، ج۲۰، ص: ۳۳۰-۳۳۳
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی
مدت زمان: ۶ دقیقه
شوری، آیه ۱۶
وَ الَّذِينَ يحاجُّونَ فىِ اللَّهِ مِن بَعْدِ مَا اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِندَ رَبهمْ وَ عَلَيهمْ غَضَبٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيد
كسانى كه (از روى لجاجت) درباره خدا بعد از پذيرفتن (و ايمان به) او، محاجّه مى كنند، دليلشان نزد پروردگارشان باطل و بىپايه است؛ و غضب بر آنهاست و عذابى شديد دارند.
فرجام تفرقه‌افکنان در دین
از آنجا كه در آيات گذشته اين سخن به ميان آمد كه پيامبر ص مامور بود ضمن احترام به محتواى كتب آسمانى عدالت را در ميان همه مردم اجرا كند و هر گونه خصومت و محاجه با آنها را ترك كند، در آيات مورد بحث براى تكميل اين سخن و اين كه حقانيت پيامبر اسلام نياز به دليل ندارد مىفرمايد:" آنها كه در باره خداوند يكتا به محاجه برمىخيزند بعد از آن كه دعوت او از سوى مردم پذيرفته شد دليل آنها نزد پروردگارشان باطل و بىاساس است" (وَ الَّذِينَ يُحَاجُّونَ فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ داحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ).
" و خشم و غضب پروردگار بر آنها است" (چون از روى علم و عمد به مخالفت خود ادامه مىدهند) (وَ عَلَيْهِمْ غَضَبٌ).
" و عذاب شديد الهى نيز در قيامت از آن آنها است" (وَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ) چرا كه لجاجت و عناد ثمرهاى جز اين ندارد.
افراد لجوجى كه بعد از آشكار شدن حق به لجاجت و پافشارى خود ادامه مىدهند هم در نظر خلق خدا رسوا هستند و هم مشمول غضب خالق در اين جهان و جهان ديگر مىباشند.
منبع: تفسير نمونه، ج۲۰، ص: ۳۹۰
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی
مدت زمان: ۶ دقیقه
شوری، آیه۲۳
ذَالِكَ الَّذِى يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبَادَهُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ قُل لَّا أَسْألُكم عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فىِ الْقُرْبىَ وَ مَن يَقْترفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُور
اين همان چيزى است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام دادهاند به آن نويد مىدهد! بگو: «من هيچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمىكنم جز دوستداشتن نزديكانم [اهل بيتم]؛ و هر كس كار نيكى انجام دهد، بر نيكىاش مىافزاييم؛ چرا كه خداوند آمرزنده و سپاسگزار است
نام مودت
:" اين همان چيزى است كه خداوند بندگانش را كه ايمان آوردهاند و عمل صالح انجام دادهاند به آن نويد مىدهد" (ذلِكَ الَّذِي يُبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ).
بشارت مىدهد تا رنجهاى طاعت و بندگى و مبارزه با هواى نفس و جهاد در برابر دشمنان بر آنها سخت نيايد، و به آن پاداشهاى عظيم توان و نيروى بيشترى در راههاى پر فراز و نشيب زندگى براى رسيدن به رضاى پروردگار پيدا كنند.
و از آنجا كه ابلاغ اين رسالت از سوى پيامبر بزرگوار اسلام ص گاه اين توهم را ايجاد مىكرد كه او چه اجر و پاداشى در برابر رسالت خود از مردم مىطلبد به دنبال اين سخن به پيامبر دستور مىدهد:" بگو: من هيچ اجر و پاداشى بر اين موضوع از شما درخواست نمىكنم، جز اينكه ذوى القرباى مرا دوست داريد" (قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى).
دوستى ذوى القربى بازگشت به مساله ولايت و قبول رهبرى ائمه معصومين ع از دودمان پيامبر ص مىكند كه در حقيقت تداوم خط رهبرى پيامبر ص و ادامه مساله ولايت الهيه است، و پر واضح است كه قبول اين ولايت و رهبرى همانند نبوت پيامبر ص سبب سعادت خود انسانها است و نتيجهاش به خود آنها بازگشت مىكند.
در پايان همين آيه مورد بحث مىافزايد:
" آن كس كه عمل نيكى انجام دهد بر نيكى عملش مىافزاييم، چرا كه خداوند آمرزنده و شكرگزار است و به اعمال بندگان جزاى مناسب مىدهد" (وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ).
چه حسنهاى از اين برتر كه انسان خود را هميشه در زير پرچم رهبران الهى قرار دهد، حب آنها را در دل گيرد، و خط آنها را ادامه دهد، در فهم كلام الهى آنجا كه مسائل براى او ابهام پيدا كند از آنها توضيح بخواهد، عمل آنها را معيار قرار دهد، و آنها را الگو و اسوه خود سازد.
منبع: تفسير نمونه، ج۲۰، ص: ۴۰۶-۴۱۰
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی
مدت زمان: ۱۰ دقیقه
شوری ۲۷
وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْاْ فىِ الْأَرْضِ وَ لَكِن يُنزلُ بِقَدَرٍ مَّا يَشَاءُ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِيرُ بَصِير
هر گاه خداوند روزى را براى بندگانش وسعت بخشد، در زمين طغيان و ستم مىكنند؛ از اين رو بمقدارى كه مىخواهد (و مصلحت مىداند) نازل مىكند، كه نسبه به بندگانش آگاه و بيناست!
تناسب رزق الهی با شایستگی افراد
پيوند اين آيات با آيات گذشته ممكن است از اين نظر باشد كه در آخرين آيه از آيات پيشين آمده بود كه خداوند درخواست مؤمنان را اجابت مىكند، و به دنبال آن اين سؤال پيش مىآيد كه پس چرا در ميان آنها گروهى فقيرند، و هر چه درخواست مىكنند به جايى نمىرسد؟
مىفرمايد:" هر گاه خداوند روزى را براى بندگانش وسعت بخشد در زمين طغيان و سركشى و ستم مىكنند" (وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ).
" و لذا به مقدارى كه مىخواهد و مصلحت مىبيند روزى را نازل مىكند" (وَ لكِنْ يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ ما يَشاءُ).
و به اين ترتيب مساله تقسيم روزى بر اساس حساب دقيقى است كه پروردگار در باره بندگان دارد" چرا كه او نسبت به بندگانش آگاه و بيناست" (إِنَّهُ بِعِبادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ).
او پيمانه و ظرفيت وجودى هر كس را مىداند و طبق مصلحت او به او روزى مىدهد، نه چندان مىدهد كه طغيان كنند، و نه چندان كه از فقر فريادشان بلند شود.
منبع: تفسير نمونه، ج۲۰، ص: ۴۳۲
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی
مدت زمان: ۷ دقیقه
شوری ۳۰ و ۳۱
وَ مَا أَصَبَكُم مِّن مُّصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكم وَ يَعْفُواْ عَن كَثِيرٍ(۳۰)
هر مصيبتى به شما رسد بخاطر اعمالى است كه انجام دادهايد، و بسيارى را نيز عفو مىكند!
وَ مَا أَنتُم بِمُعْجِزِينَ فىِ الْأَرْضِ وَ مَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِن وَلى وَ لَا نَصِيرٍ(۳۱)
و شما هرگز نمىتوانيد در زمين از قدرت خداوند فرار كنيد؛ و غير از خدا هيچ ولىّ و ياورى براى شما نيست.
تأثیر گناه در کاهش رزق
از آنجا كه در آيات گذشته سخن از رحمت خدا در ميان بود و اين سخن طبعا اين سؤال را برمىانگيزد كه اين مصائبى كه ما با آن دست به گريبانيم از كجا است؟
آيه بعد به اين سؤال پاسخ مىگويد:" كه آنچه از مصائب و ناملايمات به شما رسد به خاطر اعمالى است كه خود انجام دادهايد" (وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ).
تازه اين تمام مجازات اعمال نارواى شما نيست چرا كه" بسيارى از كارهاى شما را مورد عفو قرار مىدهد" (وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ).
به هر حال ممكن است افرادى تصور كنند كه مىتوانند از اين قانون حتمى و سنت اجتناب ناپذير الهى بگريزند، لذا در آخرين آيه مورد بحث مىفرمايد:
" شما هرگز نمىتوانيد از چنگال قدرت خداوند در زمين فرار كنيد" (در آسمانها نيز جايى براى شما نيست) (وَ ما أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ).
چگونه شما مىتوانيد از حيطه قدرت و حاكميت او بگريزيد در حالى كه تمام عالم هستى عرصه حكومت بلامنازع پروردگار است.
و اگر تصور كنيد كسى مىتواند به كمك شما بشتابد بدانيد" غير از خداوند هيچ ولى و ياورى براى شما نيست" (وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ).
منبع: تفسير نمونه، ج۲۰، ص: ۴۴۰-۴۴۵
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی
مدت زمان: ۸ دقیقه
در حال تکمیل فرایند بارگزاری ادامه مطلب ...