♦ جزء بیست و یکم ♦
♦ عنکبوت، آیه ۵۷
كلُ نَفْسٍ ذَائقَةُ الْمَوْتِ ثم إِلَيْنَا تُرْجَعُون
هر انسانى مرگ را مىچشد، سپس شما را بسوى ما بازمىگردانند.
ذائقه الموت
از آنجا كه يكى از عذرهاى كسانى كه در بلاد شرك مىماندند و حاضر به هجرت نبودند اين بود كه ما مىترسيم از ديار خود بيرون برويم خطر مرگ به وسيله دشمنان، يا گرسنگى، يا عوامل ديگر ما را تهديد كند بعلاوه به فراق بستگان و خويشاوندان و فرزندان و شهر و ديار خود مبتلا شويم، قرآن در آيه بعد به عنوان يك پاسخ جامع به آنها مىگويد:" سرانجام همه انسانها مىميرند، و هر كسى مرگ را مىچشد، سپس به سوى ما باز مىگرديد" (كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ). اين جهان دار بقاء براى هيچكس نيست، بعضى زودتر و بعضى ديرتر بايد بروند، فراق دوستان و فرزندان و خويشاوندان به هر حال تحقق مىيابد، چرا انسان به خاطر اين مسائل زودگذر در ديار شرك و كفر بماند و بار ذلت و اسارت را بر دوش كشد براى اينكه چهار روز بيشتر زندگى كند؟
از همه اينها گذشته از اين بترسيد كه مرگتان فرا رسد و در همين ديار شرك و كفر پيش از آن كه به ديار ايمان و اسلام برويد بميريد، چه دردناك است چنين مرگ و مردنى؟! وانگهى گمان نكنيد مرگ پايان همه چيز است، مرگ آغاز زندگى اصلى انسانها است، چرا كه" همه شما به سوى ما باز مىگرديد" به سوى پروردگار بزرگ، و به سوى نعمتهاى بىپايانش.
منبع: تفسير نمونه، ج۱۶، ص: ۳۲۹
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی( عنکبوت، آیه ۵۷)
مدت زمان: ۲ دقیقه
♦ روم، آیه۶
وَعْدَ اللَّهِ لَا يخلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لَاكِنَّ أَكْثر النَّاسِ لَا يَعْلَمُون
اين وعدهاى است كه خدا كرده؛ و خداوند هرگز از وعدهاش تخلّف نمىكند؛ ولى بيشتر مردم نمىدانند!
عدم خلف وعده الهی
باز هم براى تاكيد بيشتر مىفرمايد:" اين وعدهاى است كه خدا داده است" (وَعْدَ اللَّهِ)
" و خداوند هرگز از وعدهاش تخلف نخواهد كرد، هر چند اكثر مردم نمىدانند" (لا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ).
و علت عدم آگاهى مردم عدم معرفتشان نسبت به خدا و علم و قدرت او است آنها خدا را به درستى نشناختند، و لذا از اين حقيقت كه او محال است از وعدهاش تخلف كند درست آگاه نيستند، چرا كه تخلف از وعده يا بخاطر جهل است كه مطلبى مكتوم بوده سپس آشكار گرديده و مايه تغيير عقيده شده است، و يا به خاطر ضعف و ناتوانى است كه وعده دهنده از عقيده خود باز نگشته ولى توانايى بر انجام وعده خود ندارد.
اما خدايى كه هم از عواقب امور آگاه است و هم قدرتش ما فوق همه قدرتها است هرگز از وعدهاش تخلف نخواهد كرد.
منبع: تفسير نمونه، ج۱۶، ص: ۳۶۴
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی( روم، آیه۶)
مدت زمان: ۱ دقیقه
♦ روم، آیه۹
أَ وَ لَمْ يَسِيرُواْ فىِ الْأَرْضِ فَيَنظُرُواْ كَيْفَ كاَنَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُواْ أَشَدَّ مِنهمْ قُوَّةً وَ أَثَارُواْ الْأَرْضَ وَ عَمَرُوهَا أَكْثرََ مِمَّا عَمَرُوهَا وَ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كاَنَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لَاكِن كاَنُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُون
آيا در زمين گردش نكردند تا ببينند عاقبت كسانى كه قبل از آنان بودند چگونه بود؟! آنها نيرومندتر از اينان بودند، و زمين را (براى زراعت و آبادى) بيش از اينان دگرگون ساختند و آباد كردند، و پيامبرانشان با دلايل روشن به سراغشان آمدند (امّا آنها انكار كردند و كيفر خود را ديدند)؛ خداوند هرگز به آنان ستم نكرد، آنها به خودشان ستم مىكردند!
سفر
از آنجا كه تعبيرها به" اجل مسمى" بيانگر اين حقيقت است كه به هر حال زندگى اين جهان دوام بقايى ندارد و اين هشدارى است به همه دنياپرستان در آيه بعد چنين اضافه مىكند" آيا آنها سير در زمين نكردند تا بنگرند عاقبت كسانى كه پيش از آنها بودند به كجا كشيده شد" (أَ وَ لَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ).
" همانها كه نيرويى بيشتر از اينان داشتند، و زمين را دگرگون ساختند و بيش از آنچه اينها آباد كردند آنها عمران نمودند" (كانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أَثارُوا الْأَرْضَ وَ عَمَرُوها أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها).
" و پيامبران آنها با دلائل آشكار به سوى آنها آمدند" (و جاءتهم رسلهم بالبينات).
اما آنها خيرهسرى كردند، و در برابر حق تسليم نشدند و به مجازات دردناك الهى مبتلا گشتند.
" خداوند به آنها هرگز ستم نكرد، ولى آنها به خويشتن ظلم و ستم مىكردند" (فَما كانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ).
در واقع قرآن اشاره به اقوامى مىكند كه نسبت به مشركان معاصر پيامبر برترى چشمگيرى از نظر قدرت و نيروى جسمى و مالى داشتند، و سرنوشت دردناك آنها را درس عبرتى براى اينها قرار مىدهد.
منبع: تفسير نمونه، ج۱۶، ص: ۳۷۳
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی( روم، آیه۹)
مدت زمان: ۱۰ دقیقه
♦ روم،آیه۱۷-۱۸
فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ(۱۷)
منزّه است خداوند به هنگامى كه شام مىكنيد و صبح مىكنيد؛
وَ لَهُ الْحَمْدُ فىِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِيًّا وَ حِينَ تُظْهِرُونَ(۱۸)
و حمد و ستايش مخصوص اوست در آسمان و زمين، و به هنگام عصر و هنگامى كه ظهر مىكنيد.
تسبیح
بعد از بحثهاى فراوانى كه در آيات گذشته در مورد مبدء و معاد و بخشى از پاداش مؤمنان و كيفر مشركان آمد، در آيات مورد بحث به تسبيح و حمد پروردگار و تنزيه و تقديس او از هر گونه شرك و نقص و عيب پرداخته مىفرمايد:" تسبيح و تنزيه از آن خدا است به هنگامى كه شام مىكنيد و هنگامى كه صبح مىكنيد" (فَسُبْحانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ).
و حمد و ستايش مخصوص ذات پاك او است در آسمان و زمين، و منزه است به هنگام عصر، و هنگامى كه وارد ظهر مىشويد" (وَ لَهُ الْحَمْدُ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِيًّا وَ حِينَ تُظْهِرُونَ).
به اين ترتيب در اين دو آيه چهار وقت براى" تسبيح" پروردگار بيان شده:
آغاز شب (حِينَ تُمْسُونَ).
طلوع صبح (وَ حِينَ تُصْبِحُونَ).
عصرگاهان (وَ عَشِيًّا).
و به هنگام زوال ظهر (وَ حِينَ تُظْهِرُونَ)
منبع: تفسير نمونه، ج۱۶، ص: ۳۸۲-۳۸۳
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی( روم،آیه۱۶-۱۸)
مدت زمان: ۹ دقیقه
♦ روم، آیه ۲۰
وَ مِنْ ءَايَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنتُم بَشَرٌ تَنتَشِرُون
از نشانههاى او اين است كه شما را از خاك آفريد، سپس بناگاه انسانهايى شديد و در روى زمين گسترش يافتيد
آفرینش انسان از خاک
اين آيات و قسمتى از آيات بعد نكات جالبى از دلائل توحيد و نشانههاى پروردگار را در نظام عالم هستى بازگو كرده، و بحثهاى گذشته را تكميل مىنمايد.
قرآن در اينجا نخست به سراغ آفرينش انسان كه اولين و مهمترين موهبت الهى بر او است مىرود و مىگويد:" يكى از نشانههاى او اين است كه شما را از خاك آفريد، سپس شما انسانهايى شديد كه در روى زمين منتشر گشتيد" (وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ إِذا أَنْتُمْ بَشَرٌ تَنْتَشِرُونَ).
در اين آيه به دو نشانه عظمت الهى اشاره شده: يكى آفرينش انسان از خاك كه ممكن است اشاره به آفرينش نخستين انسان يعنى آدم بوده باشد، يا آفرينش همه انسانها از خاك چرا كه مواد غذايى تشكيل دهنده وجود انسان همه، مستقيما يا بطور غير مستقيم از خاك گرفته مىشود.
ديگر تكثير نسل انسان و انتشار فرزندان آدم در سراسر روى زمين است كه اگر ويژگى گسترش در آدم آفريده نشده بود به زودى از ميان مىرفت و نسل او برچيده مىشد.
منبع: تفسير نمونه، ج۱۶، ص: ۳۹۰
تفسیر قرآن کریم، حجت الاسلام و المسلمین قرائتی( روم، آیه ۲۰)
مدت زمان: ۳ دقیقه